جهان مدرن

اعمال ویتامین B2 در بدن

این ماده بخشی از آنزیمها را در بدن تشکیل می دهد و به آنها کمک می کند تا در نهایت از مواد مغذی انرژی زا خصوصا کربوهیدراتها، انرژی خارج شده و به مصرف بدن برسد. همچنین این ویتامین در متابولیسم (سوخت و ساز) چربیها و پروتئینها نیز دخالت دارد. در ضمن ریبوفلاوین جهت فعال نمودن ویتامین 6Bکه در قسمتهای بعدی با آن آشنا خواهید شد، نقش مؤثری دارد. این ویتامین علاوه بر 6B، ویتامین دیگری به نام اسیدفولیک را در بدن فعال نموده و به کمک آن در تکثیر سلولهای بدن نقش دارد.

سایر اعمالی که می توان به آن نسبت داد تولید برخی هورمونها در غدد فوق کلیوی، تشکیل گلبولهای قرمز خون در مغز استخوان، ساختن ماده ذخیره ای کبد و عضلات به نام گلیکوژن از قند، سوختن چربیها و اثر بر روی غده تیروئید می باشد.جالب است بدانید که افراد دچار گواتر و کم کاری تیروئید، نیاز بیشتری به ویتامین2B دارند.

جذب 2B در مواقعی که همراه با غذا مصرف می شود، بیش از زمانی است که به تنهایی مصرف می شود (60 درصد در مقایسه با 40 درصد). جذب در اشخاص مسن تر بیشتر از جوانهاست. این ویتامین تا حدودی در کبد ذخیره می شود ولی مقدار آن حتی با مصرف زیادتر از حد معینی بیشتر نخواهد شد. بالعکس در صورت کمبود، ذخیره کبد به پایین تر از 50 درصد سطوح اشباع نخواهد رسید. به نظر می آید که وجود هورمون تیروئید، سبب تحریک در جذب و ذخیره ریبوفلاوین می گردد.

کمبود B2 و علایم آن

علایم بیماری ناشی از فقدان 2 Bرا بعد از آنکه افراد را به مدت چهار ماه تحت رژیم غذایی حاوی 5/0 میلی گرم در روز ریبوفلاوین قرار دادند، مشاهده نمودند که عبارتند از:

ـ خشکی و ترک خوردگی گوشه لبها

ـ خشکی، تورم و التهاب لبها

ـ خشکی و تراکم چربی پوست در چینهای بینی

ـ ایجاد جوشهای خاکستری روی پوست

ـ اشکال در بینایی و قرمزی چشم

ـ ترس از نور

علایم بیماری فوق بعد از دریافت 2Bمحو می گردد و این خود نشانه بارز علایم مختص کمبود این ویتامین است. هنگام مطالعه بیماری پلاگر در بین آمریکاییهای مقیم جنوب به علایمی در چشم برخورد کردند که نظیر آن را در حیوان آزمایشگاهی در اثر کمبود 2B گزارش کرده بودند.بنابراین دریافتند که بیماری پلاگر (ناشی از کمبود ویتامین نیاسین) می تواند در اثر کمبود 2B نیز بروز نماید. در مجموع کمبود2B معمولاً به همراه فقدان سایر ویتامینهای گروه  Bرخ می دهد. علایم کمبود ممکن است ناشی از نتایج ثانویه فقدان سایر مواد مغذی باشد و یا ممکن است به دنبال دوران شدید محرومیت غذایی یا مصرف رژیمهای غذایی ناقص از نظر پروتئین حیوانی و سبزیجات برگی بروز نماید.

مطالعه ای که بر روی وضع 2B در 431نفر دانش آموز انجام شده نشان داده است که تقریبا 16 درصد دختران و 6 درصد پسران دچار کمبود ویتامین بوده و این کمبود با تجویز روزانه 5/0 میلی گرم 2B به مدت یک هفته از بین رفته است. در کمبود شدید ریبوفلاوین که در شش مرد بزرگسال به طور آزمایشی انجام شد سبب ایجاد افسردگی، هیستری، کاهش قدرت مشت کردن دست و شخصیت متمایل به مالیخولیایی در آنها گردید.

در کمبود 2B در صورتی که بارداری رخ دهد با نقایص مادرزادی مانند لب شکری و آب مروارید همراه است. در آزمایشاتی که بر روی حیوانات انجام شده است این اثرات صریحا نشان داده شده اما برقراری چنین ارتباطی در حاملگی انسان بسیار مشکل به نظر می رسد.

از نظر اهمیتی که 2B در تنفس سلولی دارد، قدری عجیب به نظر می رسد که علایم ناشی از کمبود آن زندگی شخص را به خطر نیانداخته و نسبتا ناچیز باشد. البته مواردی هم گزارش شده است که در بعضی جوامع حتی بعد از ماهها دریافت کم 2Bافراد به زندگی خود ادامه داده و علایم بالینی چندان وسیعی ظاهر نمی گردد و این خود از اسراری است که تاکنون فاش نشده است.

از عواملی که سبب افزایش دفع ادراری2 Bمی شوند می توان گرسنگی، گرمای شدید، استرس و فشارهای روحی، فعالیت بدنی شدید، دیابت و بیماریهایی که منجر به تحلیل ماهیچه ها می شوند را نام برد.

نیاز به ویتامین B2

مطالعات درازمدت نشان می دهند که نیاز افراد سالم و بالغ حداقل 2/1 میلی گرم در روز می باشد. این نیاز در طول دوران بارداری و شیردهی جهت تأمین نیازهای ساخت بافتها و ترشح 2B در شیر مادر، افزایش می یابد. به طوری که یک خانم باردار 6/1 و یک خانم شیرده به ترتیب در 6ماه اول و دوم شیردهی، 8/1 و 7/1میلی گرم 2B نیاز دارد. حداکثر نیاز به 2Bدر طول دوران زندگی در پسرها به میزان8/1 میلی گرم در سنین 18 ـ 15 سالگی و در دخترها در سنین 11 سال تا 50 سالگی به میزان 3/1 میلی گرم 2B می باشد.

تاکنون مسمومیتی از مصرف زیاد 2Bمشاهده نشده است. ولی همان طور که می دانید بهترین و طبیعی ترین راه دریافت ویتامینهای مورد نیاز بدن، مواد غذایی طبیعی هستند، نه قرصها و مکملهای ویتامینی، مگر به تجویز پزشک.

گرچه 2B از این نظر که به وسیله ورزش نیاز به افزایش ندارد، با تیامین متفاوت است ولی برخی شواهد بر نیاز زیاد هنگام فعالیت فیزیکی خصوصا برای دونده های ماراتن تأکید دارند.

چه بخوریم تا به کمبود B2

مبتلا نشویم؟

ریبوفلاوین به مقدار زیاد در غذاهای حیوانی و گیاهی توزیع شده است. حدود60 تا 90 درصد ویتامین موجود در میوه جات و سبزیجات در موقع پختن باقی می ماند. از طرف دیگر، آسیاب کردن غلات سبب از بین رفتن 60 درصد ریبوفلاوین می شود.

چون رنگ زرد ریبوفلاوین ممکن است سبب قابل قبول نبودن محصولات غنی شده گردد، اغلب از آن در غنی کردن غلات مانند برنج استفاده نمی شود، ولی به آرد و گندم در میزانی بیشتر از آنچه در محصولات تهیه شده از گندم وجود دارد، اضافه می شود. البته در ایران مواد غذایی با2B غنی نمی شوند. شیر سهم بسزایی در رساندن این ویتامین به بدن دارد و مصرف یک لیتر آن تمام مقادیر توصیه شده برای تمام سنین و 2 فنجان آن مقدار کافی برای حداقل مورد نیاز را تأمین می کند. در پنیر، 41مقدار 2B شیری که از آن ساخته شده، باقی می ماند.

غلات بعد از جوانه زدن دارای ریبوفلاوین کمی هستند. از منابع طبیعی قابل ملاحظه 2B، مایع استخراجی از مخمر و گوشت می باشد. «Neera» شیره درخت خرما که در هندوستان مصرف می شود حاوی 2B زیاد است و در فصلی که در دسترس است کمک بسیاری به سلامت پوست و موی افراد می کند. مدارکی موجود است که نشان می دهد 2B توسط باکتریهای دستگاه گوارش ساخته می شود، ولی مقدار بسیار کمی از آن جذب می شود.

رژیم غذایی حاوی مقدار زیادی سلولز(موجود در دیواره سلولی گیاهان) و لاکتوز(قندشیر) سنتز 2 Bدر روده را تحریک می کند، در حالی که چربی و پروتئین در این مورد اثر ممانعتی دارند. بهترین منابع غذایی 2B شیر، پنیر چدار و پنیر محلی می باشد. گوشتهای اندامها مثل جگر، دل، قلوه و سایر گوشتهای بدون چربی، تخم مرغ و سبزیجات برگدار مثل اسفناج منابع غذایی مهمی هستند.

باتشکر