پدرش (سید عباس معزالسلطنه) و مادرش () هر دو اهل تفرش و از سادات تفرش بودند. او چهار سال اول دوران کودکی‌اش را در تهران سپری نمود. در هفت سالگی تحصیلات ابتدایی خود را در بیروت با تنگدستی و مرارتهای دوری از میهن، در مدرسه کشیش‌های فرانسوی آغاز کرد. در همان زمان تعلیمات مذهبی و ادبیات فارسی را نزد مادرش فرا می‌گرفت. او قرآن و دیوان حافظ را از حفظ می‌دانست. او همچنین بر کتب بوستان، گلستان سعدی، شاهنامه فردوسی، مثنوی مولوی و قائم مقام فراهانی اشراف کامل داشت. حسابی با شعر و موسیقی سنتی ایران و موسیقی کلاسیک غرب به خوبی آشنا بود. او در نواختن ویولن و پیانو مهارت داشت. وی در چند رشته ورزشی نیز موفقیت‌هایی کسب کرد، از جمله کسب مدرک نجات غریق در رشته شنا در دوران نوجوانی در بیروت.[۶][۷] محمود حسابی در ۱۲ شهریور سال ۱۳۷۱ هجری شمسی در درگذشت. آرامگاه (خانوادگی) وی در شهر تفرش قرار دارد.[۷][۶] [۸] همچنین وزارت راه و ترابری جمهوری اسلامی ایران یکی از کشتی های ناوگان ایران را به نام حسابی نام گذاری کرده است.
شروع تحصیلات متوسطه او مصادف با آغاز جنگ جهانی اول و تعطیلی مدارس فرانسوی زبان بیروت بود. از این رو به مدت دو سال در منزل به تحصیل پرداخت. پس از آن در کالج آمریکایی بیروت به تحصیلات خود ادامه داد. در سن هفده سالگی لیسانس ادبیات، و در سن نوزده سالگی لیسانس بیولوژی را اخذ نمود. پس از آن در رشته مهندسی راه و ساختمان از دانشکده فرانسوی مهندسی در بیروت فارغ‌التحصیل شد. در آن دوران با اشتغال در نقشه کشی و راهسازی، به امرار معاش خانواده کمک می‌کرد. او همچنین در رشته‌های پزشکی، ریاضیات و ستاره شناسی به تحصیلات دانشگاهی پرداخت.
حسابی در دانشگاه سوربن فرانسه، در رشتهٔ فیزیک به تحصیل و تحقیق پرداخت. در سال ۱۹۲۷ میلادی در سن بیست و پنج سالگی دانشنامه دکترای فیزیک خود را، با ارائهٔ رساله‌ای تحت عنوان «حساسیت سلول‌های فتوالکتریک»، با درجه عالی دریافت نمود.[۶][۷][۸][۱]
مناصب سیاسی[ویرایش]
وی در سال ۱۹۵۷ به عنوان سناتور انتصابی [۹]تهران وارد مجلس چهارم سنا شد. وی هچنین وزیر آموزش و پرورش کابینه محمد مصدق در سال‌های ۱۹۵۱-۱۹۵۲ بوده‌است.[۲]
فعالیت‌های شغلی و اجتماعی[ویرایش]
حسابی با وجود امکان ادامه تحقیقات در خارج از کشور، به ایران بازگشت و به پایه‌گذاری علوم نوین و تاسیس دارالمعلمین و دانشسرای عالی، [۱۰] دانشکده‌های فنی و علوم دانشگاه تهران، نگارش ده‌ها کتاب و جزوه و راه اندازی و پایه گذاری فیزیک و مهندسی نوین پرداخت.[۶][۷]
طرح تاسیس دانشگاه تهران[ویرایش]
در مورد نقش دکتر حسابی در تاسیس دانشگاه تهران عقاید مختلف و متقاوتی وجود دارد.
مهدی خزعلی به نقل از وی می‌نویسد: جهت تاسیس دانشگاه تهران با وساطت یکی از دوستان وقت ملاقاتی از وزیر معارف وقت گرفتم، پس از توضیح طرح، وزیر معارف از من پرسید: «دانشگاه بسازید که چه بشود؟» من عرض کردم: «دکتر و مهندس‌ها که برای تحصیل به فرنگ می‌روند را در مملکت خودمان تربیت کنیم.» و او پاسخ داد: «تربیت دکتر و مهندس برای ما صد سال زود است.» متاثر از کوته فکری وزیر معارف از دفتر وزیر خارج شدم، دوستی که آزردگی مرا دید برای تسلی خاطر گفت من می‌توانم از رضا شاه برایت وقت ملاقات بگیرم. وقت ملاقات با رضا شاه تعیین شد، برای او را شرح دادم و شاه پرسید «که چه شود؟» عرض کردم به جای آنکه جوانان ما به فرنگ بروند در مملکت خودمان دکتر و مهندس آموزش دهیم و رضا شاه باز پرسید «که چه شود؟» و عرض کردم: «این جاده‌ها و راه آهن را آلمان‌ها می‌سازند مهندسین خودمان بسازند و...» رضاشاه بسیار استقبال کرد و گفت بروید طرحتان را بنویسید به مجلس می‌گویم رای بدهد! و من از همان شب شروع به نگارش طرح دانشگاه کردم. فردای آن روز از دربار به در خانه‌ام آمدند، تعجب کردم که با من چه کار دارند، دیدم یکصد هزار تومان پول فرستاده‌اند که اعلیحضرت فرموده‌اند، کارتان را شروع کنید و طرحتان را نیز بنویسید. این همان مبلغ خرید زمین دانشگاه تهران بود و کار ساخت و ساز همزمان با نوشتن طرح آغاز شد.[۱۱][۱۲]
دکتر ضیاء موحد در مصاحبه‌ای ادعای نقش دکتر حسابی در تاسیس دانشگاه تهران را کذب محض می‌داند.[۱۳]
اقدامات علمی و اجرائی[ویرایش]
- اولین نقشه برداری فنی و تخصصی کشور (راه بندرلنگه به بوشهر)[۱۴][۱۵]
- اولین راهسازی مدرن و علمی ایران (راه تهران به دربندسر(شمشک))[۱۶]
- پایه گذاری اولین مدارس عشایری کشور[۱۷][۱۸][۱۹]
- پایه گذاری دارالمعلمین عالی (دانشسرای عالی)[۲۰]
- ساخت اولین رادیو در کشور[۲۱][۲۲]
- راه اندازی اولین آنتن فرستنده در کشور[۲۳]
- راه اندازی اولین مرکز زلزله شناسی کشور[۲۴]
- راه اندازی اولین رآکتور اتمی سازمان انرژی اتمی کشور[۲۵]
- راه اندازی اولین دستگاه رادیولوژی در ایران[۲۶][۲۷]
- محاسبه و تعیین ساعت رسمی ایران[۲۸]
- پایه گذاری اولین بیمارستان خصوصی در ایران، به نام بیمارستان گوهرشاد[۲۹]
- شرکت در پایه گذاری فرهنگستان ایران و ایجاد انجمن زبان فارسی[۳۰]
- تدوین اساسنامه طرح تاسیس دانشگاه تهران[۳۱]
- پایه گذاری دانشکده فنی دانشگاه تهران[۳۲]
- پایه گذاری دانشکده علوم دانشگاه تهران[۳۳]
- پایه گذاری شورای عالی معارف[۳۴]
- پایه گذاری مرکز عدسی سازی اپتیک کاربردی در دانشکده علوم دانشگاه تهران[۳۵]
- پایه گذاری بخش آکوستیک در دانشگاه و اندازه گیری فواصل گام‌های موسیقی ایرانی به روش علمی[۳۶]
- پایه گذاری انجمن موسیقی ایران و مرکز پژوهش‌های موسیقی[۳۷]
- پایه گذاری و برنامه ریزی آموزش نوین ابتدایی و دبیرستانی[۳۸]
- پایه گذاری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران[۳۹][۴۰]
- پایه گذاری مرکز تحقیقات اتمی دانشگاه تهران[۴۱]
- پایه گذاری سازمان انرژی اتمی ایران[۴۲][۴۳]
- پایه گذاری اولین رصدخانه نوین در ایران[۴۴]
- پایه گذاری مرکز مدرن تعقیب ماهواره‌ها در شیراز[۴۵][۴۶]
- مشارکت در پایه گذاری مرکز مخابرات اسدآباد همدان[۴۷]
- پایه گذاری کمیته پژوهشی فضای ایران[۴۸]
- ایجاد اولین ایستگاه هواشناسی کشور (در ساختمان دانشسرای عالی در نگارستان دانشگاه تهران)[۴۹][۵۰]
- تدوین اساسنامه و تاسیس موسسه ملی استاندارد[۵۱]
- تدوین آیین نامه کارخانجات نساجی کشور و رساله چگونگی حمایت دولت در رشد این صنعت[۵۲]
- پایه گذاری واحد تحقیقاتی صنعتی سغدایی (پژوهش و صنعت در الکترونیک، فیزیک، فیزیک اپتیک، هوش مصنوعی)[۵۳]
- راه اندازی اولین آسیاب آبی تولید برق (ژنراتور) در کشور[۵۴]
- ایجاد اولین کارگاه‌های تجربی در علوم کاربردی در ایران[۵۵]
- ایجاد اولین آزمایشگاه علوم پایه در کشور[۵۶]
- تاسیس واحد تحقیقاتی صنعتی سغدایی (۱۳۶۱)[۵۷]
- تشکیل و ریاست کمیته پژوهشی ایران ۱۳۶۰[۵۸]
جوایز و افتخارات[ویرایش]
- ۱۳۴۹ - دریافت عنوان «استاد برجسته دانشگاه تهران»
- ۱۳۶۵ - برگزاری کنفرانس سالانه فیزیک ایران در ۱۳۶۵ در گرامی‌داشت محمود حسابی
- نشان لژیون دونور فرانسه[۶۰][نیازمند منبع بهتر]
موزه دکتر حسابی[ویرایش]
اندک زمانی پس از مرگ حسابی در سال ۱۳۷۲، خانه او تبدیل به موزه‌ای شد که در آن وسایل شخصی، مدارک علمی و تحصیلی، نشان‌ها و تقدیرنامه‌ها و عکس‌های قدیمی و متن نطق‌ها و نوشته‌ها در آن به نمایش گذاشته شده‌است. این موزه در خیابان تجریش، خیابان مقصودبیک قرار دارد.[۶۱] که در گذشته چهارراه حسابی نامیده می‌شد[۶۲].
بحث پیرامون جایگاه علمی فرهنگی[ویرایش]
پس از مرگ حسابی، در رسانه‌های ایران مطالبی غلو آمیز[۶۳] در خصوص آثار و جایگاه علمی وی و ارتباط وی با دانشمندانی چون آلبرت اینشتین منتشر شده است. از این مطالب می‌توان برای نمونه به طرح مسائلی چون همکاری و ارتباط وی با آلبرت اینشتین و مقاله مشترک آن دو، تنها شاگرد ایرانی اینشتین بودن، بزرگترین فیزیکدان ایران بودن، مرد علمی سال بودن، دارا بودن نظریه‌ای نوین و اثبات شده در علم فیزیک و تحصیل همزمان و تخصص در رشته‌های مختلف اشاره کرد.همچنین دیدگاه وی دربارهٔ زنان (مانند الزام به حجاب کارکنان درمانگاه گوهرشاد[۶۴] و امتناع از اعطای بورس تحصیلی به آلینوش طریان[۶۵]) نقد شده است.[۶۶]
فرزند دکتر حسابی در مصاحبه‌ای به مکاتبات پدرش با فیزیکدان زن فرانسوی و برنده نوبل فیزیک بنام دکتر لولا اشاره می‌کند درحالیکه تاکنون تنها دو فیزیکدان زن موفق به دریافت نوبل فیزیک شده‌اند که درمیان آن‌ها نام چنین شخصی وجود ندارد.[۶۷] [۶۸]
برخی از چهره‌های دانشگاهی مانند رضا منصوری[۶۹][۷۰][۵] [۷۱] [۷۲] و ضیاء موحد[۷۳] مبالغه درباره او را نکوهیده‌اند. برخی نیز مانند مهدی گلشنی ضمن نکوهش غلوهای زیاد دربارهٔ وی و البته نکوهش نقدهای تند، وی را فیزیکدانی متفکر دانسته‌است.[۷۴]
در مقابل، ، استادیار و دستیار محمود حسابی، خدمات حسابی را در پیشرفت و به روز کردن سپهر علمی ایران بسیار ارزنده شمرده و تلاش برای حفظ یاد او را درست می‌داند.[۷۵] پسر محمود حسابی این نقدها را رد کرده است.[۷۶]همچنین به گفته وی دکتر حسابی هیچ عکسی با آلبرت اینشتین ندارد.[۶۴]
آثار به جای مانده از محمود حسابی در زمینه‌های فیزیک، زبان فارسی و پژوهش‌های فرهنگی شامل ۲۱ کتاب و مقاله‌است. برخی از مهمترین آثار وی عبارتند از:[۷۷]
۱- کتاب‌های فیزیک دبیرستان ۱۳۱۸. [۷۸][۷۹][۸۰]
۲- کتابی در تفسیر امواج دوبر در شش رساله، دانشگاه تهران ۱۹۴۶.[۸۱]
۳- مقاله ذرات پیوسته، در نشریه آکادمی علوم آمریکا ۱۹۴۷.[۸۲]
۴- مقاله اثبات نظری بیشتر بودن جرم ذرات شارژ شده به وسیله نور نسبت به الکترون(پیشنهاد تفسیر قانون جاذبهٔ عمومی نیوتون و قانون میدان الکتریکی ماکسول)، گزارش نشریه انجمن فیزیک آمریکا ۱۹۴۸.[۸۳]
۵- مقاله مدل ذرات بی‌نهایت گسترده، نشریهٔ فیزیک فرانسه ۱۹۵۷. [۸۴]
۶- کتاب دیدگانی فیزیک دانشگاه تهران ۱۳۴۰.[۸۵]
۷- رساله نظریه ذرات بی‌نهایت گسترده، دانشگاه تهران ۱۹۷۷.[۸۶]
:: موضوعات مرتبط:
مشاهیر ,
,
:: بازدید از این مطلب : 2332
|
امتیاز مطلب : 1
|
تعداد امتیازدهندگان : 1
|
مجموع امتیاز : 1
عضو شوید
عضویت سریع
آمار مطالب
آمار بازدید
