علت اصلی انکار قیامت

از آیات قرآن كریم روشن مى شود كه مهم ترین علت انكار منكران معاد دو چیز است: شبهه علمى و شهوت عملى.

1. شبهه علمى

برخى از منكران معاد به خاطر عدم آگاهى از جهان آفرینش و جهل به عظمت و قدرت پروردگار، تصور مى كنند كه تبدیل شدن اجزاى پوسیده به انسان، كارى ناممكن و یا مشكل است و كسى توانایى این كار را ندارد; آنان مى گویند: (أَءِذَا مِتْنَا وَ كُنَّا تُرَابًا وَ عِظَـمًا أَءِنَّا لَمَبْعُوثُون)[1]; آیا هنگامى كه ما مردیم و به خاك و استخوان مبدل شدیم، بار دیگر برانگیخته خواهیم شد؟!; (مَن یُحْىِ الْعِظَـمَ وَ هِىَ رَمِیم)[2]; چه كسى این استخوان ها را زنده مى كند در حالى كه پوسیده است؟!

قرآن كریم در جواب این گونه افراد مى فرماید: بگو: همان كسى آن را زنده مى كند كه نخستین بار آن را آفرید و او به هر مخلوقى دانا است! ... آیا كسى كه آسمان ها و زمین را آفرید، نمى تواند همانند آنان [انسان هاى خاك شده] را بیافریند؟! آرى![ مى تواند]، و او آفریدگار دانا است! فرمان او چنین است كه هرگاه چیزى را اراده كند، تنها به آن مى گوید: موجود باش! آن نیز بى درنگ موجود مى شود![3]

در جاى دیگر نیز مى فرماید: اى مردم اگر در رستاخیز شك دارید، [به این نكته توجّه كنید كه:] ما شما را از خاك آفریدیم، سپس از نطفه و ...[ از سوى دیگر] زمین را[ در فصل زمستان] خشك و مرده مى بینى، امّا هنگامى كه آب باران فرو مى فرستیم، به حركت در مى آید و مى روید و از هر نوع گیاهان زیبا مى رویاند! این به خاطر آن است كه[ بدانید]خداوند حقّ است و او است كه مردگان را زنده مى كند و بر هر چیزى توانا است و این كه رستاخیز آمدنى است و شكى در آن نیست و خداوند تمام كسانى را كه در قبرها هستند زنده مى كند.[4 (وَذلِكَ عَلَى اللَّهِ یَسِیر)[5]; و این براى خداوند آسان است.»

2. شهوت عملى

علت دیگر انكار قیامت، تمایل به بى بند و بارى و بهره گیرى بى قید و شرط از دنیا و هرگونه هوس رانى و هوس بازى است. افراد نفس پرست براى اشباع غرایز حیوانى خود، هیچ حد و مرزى قائل نمى باشند و اگر هم به ظاهر به قوانین تن مى دهند، براى این است كه چاره اى جز آن ندارند; لذا در پنهانى همه را زیر پا مى گذارند.

اعتقاد به معاد در انسان نوعى حالت خویشتن دارى و محدودیت و رعایت قوانین الهى و حقوق سایر انسان ها پدید مى آورد. قهراً افراد نفس پرست با چنین عقیده اى مخالف و در كشمكش خواهند بود، زیرا آنان مى خواهند با در هم شكستن هر نوع اندیشه محدودیت آور، گام به پیش نهند و به ارضاى غرایز و خواسته هاى حیوانى خود بپردازند: (بَل یُریدُ الاِنسـنُ لِیَفجُرَ اَمامَه)[6; [انسان شك در معاد ندارد] بلكه مى خواهد [آزاد باشد و بدون ترس از دادگاه قیامت]در تمام عمر گناه كند. (وَمَا یُكَذِّبُ بِهِ إِلاَّ كُلُّ مُعْتَد أَثِیم)[7]; تنها كسى آن را انكار مى كند كه متجاوز و گنه كار است.

افزون بر آن، گناهان زیاد و اعمال بد سبب مى شود، تا زنگار بر دل نشسته و انسان از درك حقیقت باز ماند; در نتیجه منكر قیامت و آیات الهى شود: (إِذَا تُتْلَى عَلَیْهِ ءَایَـتُنَا ...)[8]; وقتى آیات ما بر او خوانده مى شود ... . مى گوید: این افسانه هاى پیشینیان است!; چنین نیست كه آنها مى پندارند، بلكه اعمالشان چون زنگارى بر دل هایشان نشسته است.[9]

در سوره قیامت هر دو شبهه، با بیانى شیوا پاسخ داده شده است.

در چهار آیه نخست، مى فرماید: قسم به روز قیامت و قسم به نفس لوّامه ـ سرزنش گر [= وجدان] ـ آیا انسان مى پندارد ما استخوان هاى پوسیده و از هم گسسته او را مى توانیم گرد آوریم، چرا ما حتى بند انگشتان او ـ و شیارهاى آن را ـ هماهنگ مى كنیم.

و سپس در آیه 5 و 6 مى فرماید: [ولى مشكل عده اى شبهه علمى نیست،] بلكه مى خواهد آزاد باشد و بدون ترس از دادگاه قیامت، در تمام عمر گناه كند. از این رو با حالت انكار و اعتراض مى پرسد: قیامت چه وقت است؟